Η αλήθεια και η έννοιά της

Η αλήθεια και η έννοιά της

Ο όρος “αλήθεια” αντιπροσωπεύει ένα σύνολο σύνθετων εννοιών, το οποίο είναι δύσκολο να το κατανοήσει κανείς, εάν προηγουμένως δεν το ξεχωρίσει.

Ως μία αρχική διαίρεση, θα μπορούσε να ταξινομήσει τις αλήθειες σε βιολογικές, συναισθηματικές, μυστικιστικές, θρησκευτικές, ολοκληρωτικές, πραγματιστικές και μία ίσως πιο συνηθισμένη κατηγορία, είναι οι ωφελιμιστικές, των οποίων το “δόγμα” θεωρεί ότι, το “αληθινό” δεν είναι τίποτε άλλο παρά εκείνο που βρίσκουμε πλεονεκτικό στην τάξη των σκέψεων μας, όπως επίσης “καλό” είναι εκείνο που βρίσκουμε πλεονεκτικό στην τάξη των πράξεών μας.

Ένας τέτοιος ορισμός όμως, για κάποιον ιδεαλιστή, με υψηλό αξιακό πρότυπο, μαχητού της σωστής εφαρμογής της Ηθικής του Δικαίου και της Ελευθερίας, δεν μπορεί να ειναι ευπρόσδεκτος. Διότι, απλά η ωφελιμότητα και η αλήθεια, είναι έννοιες ανόμοιες!

Η έννοια της αλήθειας ήταν κάποτε συνώνυμη της σταθερότητος και της παραδόσεως, διότι αυτές συγκροτούσαν πίστεις και ιδέες αναλλοίωτες, ανεξάρτητες από τον χρόνο και την ανθρώπινη φθορά.

Πώς θα μπορούσαν να μεταβληθούν σε έναν κόσμο, που δεν μεταβαλλόταν ποτέ; Η γη, ο ουρανός, ο ήλιος, οι θεοί, όλα εθεωρούντο αιώνια, εκτός από τα ζωντανά όντα, που υφίστανται τους νόμους του χρόνου.

Αυτή η πίστη στο αμετάβλητο των πραγμάτων και στις πεποιθήσεις που ξεπηδούσαν από αυτό, υπήρχε μέχρις ότου η επιστήμη την καταδίκασε στο περιθώριο. Απενατι στην πρόοδο της επιστήμης και τις κοινωνικές εξελίξεις, η ιδέα της αλήθειας αυτής, βρέθηκε απελπιστικά μειούμενη, έχασε υποστηρικτές με αποτέλεσμα να φαίνεται σε πολλούς μια αντίληψη γυμνή από ουσία και έννοια.

Αρχαίες πίστεις, θεολογικές, θεωρίες φιλοσοφικές, επιστημονικές και ηθικές φάνηκαν αδύναμες ώστε να υποστηρίξουν την ιδέα της σταθερότητος, παραδίδοντας τη σκυτάλη στη θεωρία της εφήμερης μεταβολής.

Αυτή η αντιπαράθεση όμως φαίνεται πως τελικά επιλύθηκε μέσω της παραδοχής πως μια αλήθεια μπορεί να είναι συγχρόνως απόλυτη αλλά και προσωρινή. Αυτό σημαίνει πως η έννοια της αλήθειας, ούσα ταυτοχρόνως, σταθερή και εφήμερη, μας δίνει τη δυνατότητα μιας νέας φιλοσοφικής αντιλήψεως, στηριζομένης στην ιδέα ενός αιωνίου παρόντος. Κάτι που σημαίνει, ότι η επιστήμη δικαίωσε τη φιλοσοφία και την παράδοση, αυτό όμως απαίτησε χρόνο και πόνο.

Αντί όμως, αυτή η αποκάλυψη να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ορθές κρίσεις και έργα, προς επίλυση βασικών προβλημάτων, φαίνεται πως όσοι διαχειρίστηκαν τα δεδομένα αυτών των επιτευγμάτων, το έπραξαν προς όφελος λίγων, στερώντας το δικαίωμα εκφράσεως και επιλογών από τους λαούς, που υποτίθεται πως υπηρετούσαν.

Πραγματικά, αποδεικνύεται σπάνιο οι άνθρωποι να διαλέγουν ελεύθερα τις πεποιθήσεις τους διότι έχουν μάθει και συνηθίσει, να επιλέγουν μόνο βάσει των αλλαγών του περιβάλλοντος και όσων συμβαίνουν γύρω τους. Αυτή η δίχως ορθή κρίση επιλογή, είναι που τους οδηγεί συνεχώς σε αδιέξοδα όλων των μορφών.

Λίγοι είναι εκείνοι που ορίζουν τις πεποιθήσεις τους, σύμφωνα με τα κληρονομικά, πνευματικά και ψυχικά τους κίνητρα. Με την ουσία δηλαδή, των απαιτήσεων και των αναγκών του ανθρώπου ως είδος.

Γι’ αυτό οι μάζες των ανθρώπων, απέναντι σε κάθε φαινομενικά αληθινή, μεγάλη πίστη, σε πρόταση κοινωνική ή ιδέα πολιτική, αφήνονται να παρασυρθούν, διότι εκεί εναποθέτουν την ελπίδα και την ασφάλεια τους. Στο τέλος όμως απογοητεύονται, χάνοντας συγχρόνως την πίστη τους στην ίδια τη ζωή. Απόδειξη αυτού, το γεγονός ότι όλα τα ρεύματα, των τελευταίων δύο αιώνων, που συνετέλεσαν στην υποστήριξη και δομή του μοντέρνου πλέον κόσμου, σοσιαλισμός, αναρχία, φεμινισμός, οικολογία, δικαιώματος, κ.λ.π. βρίσκουν βατό πεδίο δράσεως, διότι ο άνθρωπος έχασε στην ουσία τον εαυτό του, και μέσω αυτών των ρευμάτων προσπαθεί να επιβεβαιώσει την ύπαρξή του.

Την πορεία του κόσμου, την αποδίδει εξαιρετικά η εικόνα της αρχαίας φιλοσοφίας, με το παράδειγμα της ροής του ποταμού. Οι πολλοί πάντα θα βλέπουν έναν ποταμό που κυλά, ως μία σταθερή εικόνα στη φαντασία τους, κάποιοι άλλοι σκέφτονται πως το νερό δεν είναι πάντα το ίδιο, όμως λίγοι θα αναρωτηθούν το γιατί συμβαίνουν όλα, ή τίνος έργο είναι αυτό. Η έλλειψη αυτής της αντιλήψεως, από τη σκέψη