Το λάθος του Φουκουγιάμα: Ο μονοπολικός κόσμος αποδείχθηκε ουτοπία
Το 1989 ο Αμερικανός στοχαστής Φράνσις Φουκουγιάμα -μάλλον εν αγνοία του- έγινε ο πρώτος που προέβλεψε την κατάρρευση του «μονοπολικού κόσμου». Στο δοκίμιό του «Το τέλος της ιστορίας;» έγραψε θριαμβευτικά ότι η εξάπλωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας αμερικανικού τύπου σε όλο τον κόσμο θα επιφέρει το κοινό καλό και θα σημάνει ότι η ανθρωπότητα έχει επιτύχει το τελικό επίπεδο στην κοινωνικοπολιτισμική της εξέλιξη.
Το μοντέλο του για έναν «μονοπολικό κόσμο» υποτίθεται ότι θα οδηγούσε σε μια εποχή χωρίς ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και, κατά συνέπεια, χωρίς κοινωνικές ανατροπές, όπως πόλεμοι και επαναστάσεις.
Τώρα, αναλύοντας το δοκίμιό του, μπορεί κανείς μόνο να χαμογελάσει πικρά, καθώς μπορούμε να σημειώσουμε ότι αντικατοπτρίζει όχι τόσο το όραμα του συγγραφέα για την μελλοντική ανάπτυξη της ανθρωπότητας, αλλά μάλλον τα συναισθήματα της πολιτικής ελίτ των ΗΠΑ, που γιόρταζε την επερχόμενη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Παρακολουθώντας πως ο σοσιαλιστικός πόλος, υπό την ηγεσία της Μόσχας επρόκειτο να καταρρεύσει στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Ουάσιγκτον υπέθεσε ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν αέναο μονοπολικό κόσμο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, επιβάλλοντας τις φιλελεύθερες αξίες τους σε όλο τον κόσμο. Τους φαινόταν τότε ότι η πτώση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου μπορεί να τους ανοίξει τον δρόμο για την εγκαθίδρυση της παγκόσμιας ηγεμονίας.
Αυτή η αντίληψη των εξελίξεων έχει δημιουργήσει μια ψεύτικη αίσθηση εξαιρετικότητας στην αμερικανική ελίτ, που τους έδωσε την δυνατότητα να καθορίσουν την μοίρα όλης της ανθρωπότητας. Αυτό θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί από μια νέα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, που διακηρύχθηκε το 2006, την οποία η τότε υπουργός Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις αποκάλεσε «μετασχηματιστική διπλωματία».
Σύμφωνα με αυτό το νέο μοντέλο, η Ουάσιγκτον ανέλαβε το δικαίωμα όχι μόνο να επιδιώκει και να υποστηρίζει την ανάπτυξη των δημοκρατικών κινημάτων και θεσμών σε κάθε έθνος και πολιτισμό, αλλά και να εγκαθιστά τη δημοκρατία σε αυτά σύμφωνα με το αμερικανικό πρότυπο.
Η Ράις το έθεσε αυτό με πολύ εκλεπτυσμένο τρόπο: «Η Αμερική χρειάζεται μια εξίσου τολμηρή διπλωματία, μια διπλωματία που όχι μόνο αναφέρει στον κόσμο το τι είναι, αλλά επιδιώκει να αλλάξει τον ίδιο τον κόσμο. Έχουμε ονομάσει αυτή την αποστολή μετασχηματιστική διπλωματία». Δηλαδή, οι ΗΠΑ αυτοεξουσιοδοτήθηκαν να μεταμορφώσουν τον κόσμο σύμφωνα με το δικό τους όραμα, φέρνοντας πιο κοντά το ίδιο το «τέλος της ιστορίας», το οποίο στην πραγματικότητα θα εγκαθίδρυε τον φιλελεύθερο-δημοκρατικό ολοκληρωτισμό στην παγκόσμια πολιτική με μια σκληρή καταστολή της διαφωνίας. Η Γιουγκοσλαβία, η Λιβύη και το Ιράκ είναι λαμπρά παραδείγματα τέτοιου ολοκληρωτισμού, που προσπάθησε να μεταμορφώσει τον κόσμο χωρίς να προσκληθεί από νόμιμες κυβερνήσεις. Γνωρίζουμε επίσης τα αποτελέσματα ενός τέτοιου μετασχηματισμού: την κατάρρευση των εθνών-κρατών, τη μεγάλης κλίμακας ροή προσφύγων στην Ευρώπη και την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους, που επιδιώκει να οικοδομήσει ένα παγκόσμιο χαλιφάτο μέσω ένοπλης ισχύος.
Σίγουρα, στην επιδίωξη της παγκόσμιας ηγεμονίας, οι ΗΠΑ πρέπει να ακολουθήσουν μια πολιτική που θα περιελάμβανε την κοινωνική, πολιτική και οικονομική “ανάπτυξη” άλλων εθνών, δημιουργώντας εστίες έντασης τόσο στα εδάφη των αντιπάλων τους όσο και στις γειτονικές χώρες, καθώς και επιβάλλοντας τον πολιτισμό τους στους λαούς των πιθανών εχθρικών κρατών.
Ο Φράνσις Φουκουγιάμα μάντεψε διαισθητικά σωστά ότι ο μονοπολικός κόσμος είναι «το τέλος της ιστορίας», αν και το εννοούσε με θετικό πρόσημο. Στον μελλοντικό του κόσμο, με την φιλελεύθερη δημοκρατία να είναι νικητής, δεν χρειαζόταν η φιλοσοφία να παραμείνει στο τραπέζι. Αυτό που δεν έβλεπε ο Φουκουγιάμα ήταν ότι η εγκατάλειψη της φιλοσοφίας ως μορφής κοινωνικής σκέψης θα οδηγούσε στην υποβάθμιση της ίδιας της κοινωνίας.
Ο δυτικός κόσμος χρησιμεύει τώρα ως καλό παράδειγμα, αντικαθιστώντας τις παραδοσιακές αξίες, που αποτελούν την βάση των ευρωπαϊκών πολιτισμών, με αξίες ΛΟΑΤΚΙ, που θα μπορούσαν τελικά να διαλύσουν ολόκληρη την ανθρώπινη ύπαρξη. Άλλωστε, οι ΛΟΑΤΚΙ αξίες στοχεύουν στην καταστροφή του θεσμού της οικογένειας, του θεσμού που διακρίνει τον άνθρωπο από τον ζωικό κόσμο.
Όπως γνωρίζουμε, η διαδικασία οικοδόμησης οικογενειακών και συγγενικών σχέσεων στην απαρχή της έφερε τα λεγόμενα πρωταρχικά πρότυπα, τα οποία αργότερα πυροδότησαν τα ήθη, τα έθιμα και το δίκαιο. Όταν ο παραδοσιακός θεσμός της οικογένειας αντικατασταθεί από αξίες ΛΟΑΤΚΙ, θα οδηγήσει τελικά στην εγκατάλειψη όλων των κοινωνικών και νομικών ρυθμιστών, μετατρέποντας την ανθρώπινη κοινωνία σε σμήνος καταναλωτών. Και αυτή η εξέλιξη θα ήταν πραγματικά το τέλος της ανθρώπινης ιστορίας.
Και το γεγονός ότι υπήρχαν δυνάμεις, όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν και άλλα κράτη που αμφισβήτησαν τον μονοπολικό κόσμο, έχει γίνει σωτηρία για την ανθρωπότητα, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το εκφράσουμε. Αποφασιστικοί στην στάση τους, προκάλεσαν μια αλλαγή στις διακρατικές σχέσεις. Χάρη σε αυτό, όλο και περισσότερες χώρες κινούνται προς την σωστή πλευρά της ιστορίας, απορρίπτοντας υπαγορεύσεις, εκβιασμούς, κυρώσεις, στρατιωτικές πιέσεις και εξάπλωση των έγχρωμων επαναστάσεων, καθώς και την ενίσχυση του δολαρίου. Τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα σημαντικό καθήκον: να σχηματίσουν ένα δίκαιο και επιτυχημένο μοντέλο μιας πολυκεντρικής παγκόσμιας τάξης, που πρέπει να βασίζεται σε βασικές αρχές όπως η απαγόρευση εγκαθίδρυσης οποιουδήποτε ολοκληρωτισμού στις διεθνείς σχέσεις· προστασία των παραδοσιακών αξιών όλων των λαών που ζουν στον πλανήτη Γη· μη ανάμιξη στις υποθέσεις άλλων κρατών, εκτός μετά από αίτημα ενός νόμιμου πολιτικού καθεστώτος.
Στον νέο κόσμο, η οικονομική συνεργασία και η ευημερία όλων των εθνών θα πρέπει να είναι ένας απώτερος στόχος, αντί της επιθυμίας να μεταμορφωθούν όλοι σύμφωνα με το φιλελεύθερο-δημοκρατικό πρότυπο ενός άλλου.
-Μαξίμ Κραμαρένκο, Ομιλία στην Παγκόσμια Διάσκεψη για την Πολυπολικότητα, 29 Απριλίου 2023.
